Jaki wpływ na ośrodki mózgu mają substancje narkotyczne?

Narkomania to obecnie jeden z najpopularniejszych nałogów. Z roku na rok przybywa użytkowników substancji psychoaktywnych. Są wśród nich ludzie z różnych grup wiekowych i o różnym statusie społecznym. Do niedawna po narkotyki sięgali w większości mężczyźni, dzisiaj także kobiety lubią wzmacniać swoje odczucia i rozszerzać swoją percepcję, zażywając te niebezpieczne środki. Obecnie narkomani nie są już osobami z marginesu społecznego, które żyją w biedzie, nocują pod mostami albo na dworcach i kradną, aby zdobyć pieniądze niezbędne do zakupu kolejnych dawek. Często są to ludzie majętni, robiący karierę zawodową, którzy nie mają nic wspólnego z patologią, jaką zwykliśmy utożsamiać z problemem narkotykowym. Co sprawia, że tak chętnie sięgają po środki psychoaktywne? Postaramy się to wyjaśnić w dzisiejszym wpisie!

W jaki sposób narkotyki wpływają na mózg?

Wszystkie substancje narkotyczne wpływają na nasz mózg. To właśnie ten przemożny wpływ wywołuje u użytkowników tych środków upragnione emocje i uczucia (np. euforię, uspokojenie czy uśmierzenie bólu). Mózg jest organem, który odpowiada za postrzeganie otaczającego nas świata. Zażywając narkotyki, zmieniamy naszą percepcję. W zależności od przyjętej substancji możemy ją rozszerzać albo zawężać. Stajemy się nadmiernie pobudzeni albo otępiali. Jeżeli przez dłuższy czas regularnie sięgamy po substancje psychoaktywne, mogą one nawet doprowadzić do trwałego upośledzenia funkcjonowania mózgu. Dzieje się tak, ponieważ wiele substancji do złudzenia przypomina naturalne neuroprzekaźniki, dzięki czemu oddziałują one na różne receptory. W ten sposób mogą one doprowadzać do przeciążeń kanałów komunikacyjnych w naszych mózgach, przesyłając do nich nieprawdziwe informacje. 

Różne narkotyki naśladują działanie wielu naturalnych neuroprzekaźników, które są odpowiedzialne między innymi za nasz apetyt, odczuwanie bólu i ogólne samopoczucie. Wykonywanie różnych czynności ważnych dla naszego przetrwania sprawia, że w mózgu aktywowane są różne neuroprzekaźniki, przyczyniając się do odczuwania przez nas szczęścia, większej odporności na stres czy ból. Różnica między naturalnym działaniem tych neuroprzekaźników a tym stymulowanym przez substancje psychoaktywne jest taka, że narkotyki powodują, iż wszystkie odczuwane przez nas emocje są znacznie intensywniejsze i przez to o wiele bardziej pożądane przez nasz mózg. Gdy na dobre uzależni się on od tych niebezpiecznych substancji, jedynym ratunkiem może okazać się udanie się na terapię do ośrodka odwykowego.

Jak mózg uzależnia się od narkotyków?

Nasz mózg jest specjalnie zaprogramowany do tego, żeby umożliwić nam przetrwanie. Aby móc wypełniać tę podstawową funkcję, ewolucja wypracowała pewne proste mechanizmy. Podstawowym z nich jest tzw. układ nagrody. Jeżeli robimy coś, co ma pozytywny wpływ na utrzymanie się przy życiu albo zapewnia ciągłość naszego gatunku, nasz mózg nagradza nas uczuciem przyjemności (najważniejszą rolę w tym układzie odgrywa neuroprzekaźnik nazywany dopaminą). Do najbardziej satysfakcjonujących i wywołujących najsilniejszą radość czynności zaliczamy jedzenie i uprawianie seksu. Jeżeli przyjmiemy narkotyk, spowoduje on uwolnienie zwiększonej ilości dopaminy w układzie nagrody. Efektem będzie euforyczne uczucie szczęścia i przyjemności, które jest silniejsze od wszystkich innych bodźców. 

Nasz mózg zalany uczuciem euforycznego szczęścia szybko zapamiętuje to uczucie i za wszelką cenę dąży do jego powtarzania. W tym wypadku nie liczy się dla niego bezpieczeństwo zdrowotne tego procesu, nie robi on bilansu zysków i strat, nie traci czasu na zdroworozsądkowe analizy – ważny jest jedynie układ nagrody oraz uczucie szczęścia. Wszystkie stany, w które wprowadzają użytkowników substancje narkotyczne, są kodowane przez mózg jako niezwykle przyjemne i euforyzujące, dlatego szybko dąży on do ponowienia tych doświadczeń, co w rezultacie może prowadzić do wyniszczenia całego organizmu. 

Co może pomóc nam ochronić się przed zgubnym wpływem narkotyków na nasz mózg?

Okazuje się, że mimo iż narkotyki wywołują w naszym mózgu niezwykle intensywne i przyjemne stany, to nie wszyscy mamy skłonności do sięgania po te substancje. Udowodniono, że czynnikami znacznie zmniejszającymi ryzyko powstania uzależnienia są: pozytywne relacje z innymi ludźmi, satysfakcja z własnej osoby, umiejętność radzenia sobie z trudnymi emocjami, dobry kontakt z osobami dorosłymi z najbliższego otoczenia, a także posiadanie zainteresowań, marzeń i stawianie sobie konkretnych celów życiowych.