Dlaczego narkomania często wywołuje agresję?

Narkomania to przewlekłe, postępujące zaburzenie o podłożu biologicznym, psychicznym i społecznym. Osoby uzależnione nie tylko zmagają się z silnym przymusem zażywania substancji psychoaktywnych, ale często przejawiają również zachowania agresywne – wobec otoczenia lub samych siebie. Choć społeczne postrzeganie agresji w kontekście narkomanii bywa uproszczone, w rzeczywistości to zjawisko ma złożoną etiologię.

Neurobiologia, psychika i środowisko – trzy filary agresji u osób uzależnionych

Substancje psychoaktywne oddziałują bezpośrednio na funkcjonowanie mózgu. Kokaina, amfetamina, heroina czy nowe substancje psychoaktywne (dopalacze) ingerują w neuroprzekaźniki odpowiadające za emocje i samokontrolę – głównie dopaminę, serotoninę i noradrenalinę. Gdy równowaga neurochemiczna zostaje zaburzona, pojawia się impulsywność, rozdrażnienie, a z czasem agresja – nawet bez wyraźnej prowokacji.

Jednocześnie u osób uzależnionych często współwystępują inne problemy natury psychicznej, np. zaburzenia osobowości, depresja, lęki, PTSD. Brak umiejętności radzenia sobie z emocjami sprawia, że napięcie psychiczne wyładowywane jest w sposób niekontrolowany. Warto zaznaczyć, że agresja może być także objawem zespołu abstynencyjnego, kiedy organizm gwałtownie domaga się kolejnej dawki narkotyku.

Na to wszystko nakłada się czynnik środowiskowy – wiele osób uzależnionych dorastało w domach, gdzie przemoc była codziennością, a używanie środków odurzających było normą. Takie osoby nie tylko nie znają innych mechanizmów rozładowywania emocji, ale często same powielają destrukcyjne wzorce.

Wśród głównych przyczyn agresji u osób uzależnionych wymienia się:

• działanie substancji na ośrodki mózgowe odpowiedzialne za impulsy i kontrolę zachowań,
• objawy odstawienia (abstynencyjne),
• zaburzenia osobowości i choroby psychiczne,
• frustrację związaną z brakiem dostępu do substancji,
• doświadczenia przemocy w dzieciństwie lub środowisku dorosłym,
• chroniczny stres i wykluczenie społeczne.

Problem polega na tym, że agresja u osób uzależnionych może nie mieć jednej, klarownej przyczyny – to efekt synergii różnych mechanizmów, które wzajemnie się napędzają. Skuteczna terapia musi więc uwzględniać wszystkie te czynniki jednocześnie.

Odwyk narkotykowy jako szansa na odzyskanie kontroli nad emocjami

W kontekście leczenia uzależnienia i przeciwdziałania agresji fundamentalną rolę odgrywa odwyk narkotykowy. To pierwszy etap wyjścia z nałogu, który nie tylko oczyszcza organizm z toksyn, ale przede wszystkim pozwala ustabilizować psychikę i rozpocząć pracę nad mechanizmami obronnymi, które prowadzą do agresji.

Odwyk, prowadzony w profesjonalnym ośrodku takim jak Ośrodek Terapii Uzależnień "Trzeźwość", daje pacjentowi szansę na całkowite odcięcie się od bodźców wyzwalających, w tym kontaktów z osobami z „towarzystwa”, które często podsycają przemocowe postawy. W bezpiecznych warunkach i pod opieką psychoterapeutów, możliwe jest zidentyfikowanie źródeł gniewu, frustracji i agresji.

Skuteczna terapia w ramach odwyku powinna obejmować:

• intensywną psychoterapię indywidualną i grupową,
• treningi umiejętności interpersonalnych i radzenia sobie z emocjami,
• psychoedukację dotyczącą wpływu substancji na mózg i zachowanie,
• budowanie zdrowych schematów reagowania na stres,
• diagnozę i leczenie współistniejących zaburzeń psychicznych.

Szczególnie skuteczne są techniki poznawczo-behawioralne (CBT), które pomagają pacjentom rozpoznać błędne schematy myślenia i zmieniać impulsywne zachowania. W wielu przypadkach, redukcja agresji nie jest możliwa bez leczenia farmakologicznego, np. stabilizatorami nastroju lub lekami przeciwlękowymi – co także może zostać wdrożone w trakcie odwyku.

Ważne jest również zaangażowanie rodziny w proces terapeutyczny. Osoby uzależnione często mają zaburzone relacje z bliskimi, co może być zarówno przyczyną, jak i skutkiem ich zachowań agresywnych. Praca systemowa z rodziną pozwala odbudować więzi i uczy wszystkich członków rodziny, jak radzić sobie z trudnymi emocjami i nawrotami choroby.

Podsumowując, agresja w narkomanii nie jest jedynie skutkiem działania substancji psychoaktywnych – to złożone zjawisko będące wynikiem interakcji biologii, psychiki i środowiska społecznego. Wiele osób uzależnionych nie zna innych sposobów wyrażania emocji niż przemoc, dlatego leczenie musi obejmować nie tylko detoksykację, ale też głęboką pracę terapeutyczną. Profesjonalnie przeprowadzony odwyk narkotykowy to realna szansa na wyciszenie, odzyskanie kontroli nad własnym zachowaniem i nauczenie się konstruktywnych sposobów rozładowywania napięcia.