Alkoholizm to chroniczna choroba, która może prowadzić nawet do śmierci. Wraz z kontynuowaniem picia pojawiają się zmiany fizyczne, emocjonalne i społeczne. Uzależnienie od alkoholu może mieć różny przebieg, który zależny jest od indywidualnych cech osobowościowych każdego człowieka, wiekiem, czy płcią. Podobnie jak każda inna choroba, alkoholizm posiada kilka etapów. Rozpoznanie typu alkoholizmu jest kluczowe dla właściwego leczenia i wsparcia osoby uzależnionej. W zależności od rodzaju alkoholizmu konieczne może być skorzystanie z różnych form terapii, takich jak psychoterapia, farmakoterapia czy terapia grupowa. Ważne jest również zaangażowanie rodziny i bliskich osoby uzależnionej, którzy mogą pomóc w walce z chorobą i przeciwdziałać nawrotom.
Podstawowe typy uzależnień Jellinka
E. Morton Jellinek w swojej pracy naukowej skupił się przede wszystkim na różnych rodzajach alkoholizmu. Przedstawiają one przebieg choroby, a także typowe cechy danego alkoholika. Jellinek wyróżnił pięć podstawowych typów uzależnień, które nazwał literami alfabetu greckiego - alfa, beta, gamma, delta i epsilon.
Alkoholizm typu Alfa – oparty na czynnikach psychologicznych. Teoretycznie najmniej groźny, ale również mający bardzo negatywny wpływ na życie uzależnionego, który nie jest w stanie poradzić sobie ze stresem albo trudnymi sytuacjami i sięga po alkohol. Uśmierza w ten sposób psychiczne i fizyczne cierpienia, pijąc zbyt dużo i w nieodpowiednich sytuacjach.
Alkoholizm typu Beta – oparty na czynnikach społecznych. Picie spowodowane jest normami środowiskowymi, obyczajami i sytuacjami społecznymi, a podstawowymi problemami uzależnionych mogą być marskość wątroby czy niedożywienie wynikające z nadmiernego picia.
Alkoholizm typu Gamma – najbardziej typowa forma choroby, postępuje od uzależnienia psychologicznego do fizycznego. Występuje stopniowa utrata kontroli nad piciem i zwiększająca się tolerancja. W przypadku zaprzestania picia można zaobserwować u uzależnionego trzęsienie się oraz drżenie.
Alkoholizm typu Delta – uzależniony kontroluje ilość, lecz nie jest zdolny do całkowitego zaprzestania picia. Ma często związek z regularnym piciem napojów niskoprocentowych, które pozwalają na długotrwałe utrzymanie stałego poziomu alkoholu we krwi. Szkody dla organizmu pojawiają się powoli.
Alkoholizm typu Epsilon – okresowe upijanie się osoby, która jest w stanie bez problemu wytrzymać bez alkoholu długi czas, ale po nim zaczyna spożywać alkohol bardzo intensywnie, aż do pojawienia się stanu osłupienia.
Inni badacze dodają do klasyfikacji Jellinka jeszcze jeden typ alkoholizmu, którego charakterystyczną cechą jest dokonywanie aktów przemocy pod wpływem alkoholu. Ten typ alkoholizmu określa się jako alkoholizm Zeta. Zdaniem Jellinka alkoholik to osoba, która pije w sposób przedstawiony w modelu Gamma, Beta i Epsilon. Alkoholicy typu Gamma stanowią przy tym największą grupę uzależnionych oraz uczestników klubów AA.
Alkoholizm jest jednym z najpoważniejszych problemów społecznych i zdrowotnych, z jakimi boryka się współczesne społeczeństwo polskie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Polska znajduje się na czołowych miejscach pod względem konsumpcji alkoholu na świecie. Uzależnienie od alkoholu prowadzi do licznych negatywnych konsekwencji zarówno dla osób uzależnionych, jak i ich bliskich, a także dla całego społeczeństwa. Dlatego tak ważne jest, aby podejmować działania mające na celu zapobieganie uzależnieniom oraz leczenie alkoholizmu.
Klasyfikacja alkoholizmu T. F. Babora
Bardzo podobną typologię do Jellinka przedstawił T. F. Babor w 1992 r. Modele alkoholizmu według Babora obejmują dwa rodzaje choroby:
- typ A – ten typ alkoholizmu charakteryzuje się późnym rozpoczęciem spożywania alkoholu. W okresie dzieciństwa nie odnotowuje się tak dużej liczby czynników ryzyka w postaci np. zaburzeń zachowania czy problemów natury wychowawczej jak to ma miejsce w drugim typie alkoholizmu. Skala i nasilenie uzależnienia nie jest głębokie, ponadto alkohol nie jest przyczyną tak silnych problemów społecznych i zauważa się mniej zaburzeń psychicznych w wyniku picia.
- typ B – początek uzależnienia jest stosunkowo wczesny, na rozwój uzależnienia ma wpływ obecność większej liczby czynników ryzyka w dzieciństwie, często alkoholizm występował w najbliższym otoczeniu uzależnionego od wczesnych lat życia, głębokość i nasilenie uzależnienia jest większe niż w alkoholizmie typu A, często obserwuje się używanie innych substancji psychoaktywnych, typowym elementem jest występowanie zaburzeń psychicznych, dochodzi także do nawrotów ostrego picia już w trakcie leczenia.
Typologia alkoholizmu J. Hauser
W 1996 r. J. Hauser stworzyła własną typologię alkoholizmu, biorąc pod uwagę czynniki kliniczne:
- typ 1 – charakteryzuje się początkiem uzależnienia w późniejszym niż w pozostałych dwóch typach okresie życia. Obciążenia rodzinne alkoholizmem nie występują lub są niewielkie. Nasilenie głębokości uzależnienia jest małe, nie towarzyszą mu również zaburzenia natury psychicznej i somatycznej.
- typ 2 – początek uzależnienia jest wczesny, chory ma znaczne obciążenia rodzinne, jeśli chodzi o wzorzec spożywania alkoholu. Stopień nasilenia choroby jest duży, jednak nie obserwuje się somatycznych objawów uzależnienia od alkoholu, jak i brak jest zaburzeń psychicznych.
- typ 3 – tu także początek uzależnienia ma miejsce we wczesnej młodości, obciążenia rodzinne alkoholizmem są niewielkie, za to stopień uzależnienia jest duży, zaburzenia w fizycznym i psychicznym funkcjonowaniu organizmu są powszechne i nasilone.